“Mizahın Kendisi Muhaliftir”

“Erkek Egemen Mesleklere Kadın Adımları” röportaj dizimize kaldığımız yerden devam ediyoruz. Dizimizin 5.bölümünde Bayan Yanı Dergisi Karikatüristi İpek Özsüslü ile bir araya geldik. Dünya’daki ilk ve tek kadın mizah dergisi olan Bayan Yanı’nın karikatüristi İpek Özsüslü ile kadının mizah ve sanat alanındaki konumu ve başarısı üzerine üzerine konuştuk.

Röportaj: Seda Özdemir

Fotoğraf: Sinem Hançerigüzel

SEDA ÖZDEMİR (SÖ) :  Karikatür çizmek ve bir mizah dergisi her zaman erkeklerin işi olarak görülen bir dal olmuştur. Fakat siz Türkiye’de ve hatta dünyada ilk kadın mizah dergisini çıkarıyorsunuz. Kadınların egemen olduğu meslekler dururken neden karikatüristlik ve dergicilik?

İPEK ÖZSÜSLÜ (İÖ) :  Ben karikatürist olmaya karar verdiğimde bunu hiç cinsiyetler açısından değerlendirmedim. Karikatürü asla erkek işi olarak görmedim. Karikatür çizmeyi çok seviyorum. Mesleklerin kadın işi-erkek işi olarak ayrılmalarına ve çocukların cinsiyetçi bir şekilde yönlendirilmelerine karşıyım.

SÖ :  Bayan Yanı’nı çıkarma kararını nasıl aldınız? Bayan Yanı Dergisi ekibi hakkında bilgi alabilir miyiz? Çalışanların hepsi kadın mı?

İÖ :  8 Mart 2011’de, Dünya Emekçi Kadınlar Günü’ne özel bir sayı olarak çıkardık. Evet, çalışanların hepsi, teknik ekip ve Sıdıka karakterinin yaratıcısı Atilla Atalay hariç herkes kadın.

“KADROYA DAHİL OLMAK İSTEYEN ERKEKLER VAR”

SÖ :  Bayan Yanı ek olmaktan çıkıp kendi başına bir dergi halini aldıktan bugüne kadar erkek meslektaşlarınızdan ne gibi tepkiler aldınız?

İÖ :  Ek olarak çıkmadı özel bir sayıydı. Erkek meslektaşlarımızdan güzel tepkiler de aldığımız oldu olumsuz tepkiler de. Bayan Yanı kadrosuna dahil olmak isteyenler bile var.

SÖ :  Erkek egemen bu alandaki algıları kırarak Bayan Yanı’nı çıkardınız. Dünyanın tek kadın mizah dergisisiniz. Peki mizah dergisi çıkaran bir kadın olarak ne gibi zorluklarla karşılaşıyorsunuz?

İÖ :  Her durumda ve ortamda cinsiyetim ön plana çıkarılıyor. Benimle yapılan röportajlarda bile mutlaka bir soru kadın karikatürist olmak üzerine. Bu beni çok sıkıyor. Hiçbir erkek karikatüriste erkek çizer olmak nasıl bir duygu diye soru sorulduğunu duymadım. Kadınlar komik olmaz gibi önyargılar ve kompleksli bir tavır var.

SÖ :  Bayan Yanı’nın yayın çizgisi ve yayın politikası nedir? Derginizi ya da bireysel olarak siz kendinizi feminist olarak ifade ediyor musunuz?

İÖ :  Dergimizi de kendimi de feminist olarak tanımlayabilirim. Yayın politikamız bir mizah dergisi nasıl olması gerekiyorsa öyle. Haklıdan ve ezilenden yana, muhalif, komik.

“SİZİN NE İŞİNİZ VAR SİYASETLE, POLİTİKAYLA?”

SÖ :  Derginizin yapı ve içeriği bakımından her anlamda kadınların yanında olmasının yanı sıra sadece kadınlara özgü konulara eğilmekle kalmıyorsunuz, politik bir tavrınız da var. Peki bu tavrınıza karşılık insanlardan ne gibi yorumlar alıyorsunuz?

İÖ :  Mizah dergisi okurları mizahın politik olduğunu bilir. Hayatında mizah dergisi okumamış, yalnızca sosyal medya hesabımızı takip eden kimi insanlar “Sizin ne işiniz var siyasetle, politikayla? Kendi işinizi yapsanıza.” gibi trajikomik çıkışlar yapıyorlar.

SÖ :  Dergiyi çıkarırken yaptığınız görüşmelerde ve çıkaracağınız derginin bir konuya karşı alacağı tutumu belirlerken, “Şunu şöyle yaparsak şöyle tepki alırız, yapmayalım.” dediğiniz oluyor mu?

İÖ :  Evet, özellikle son günlerde daha dikkatliyiz.

SÖ :  Ülkemizde kadına şiddetin, tacizin ve benzeri olayların hayli arttığı son yıllarda, bunlara karşı mizahla tepki göstermek zor bir iş olsa gerek. Bunlar göz önüne alındığında derginin içeriğini oluştururken ne gibi kriterlerle hareket ediyorsunuz?

İÖ :  Tecavüz, çocuk istismarı gibi konularda çizmek espri bulmak gerçekten bazen çok zor geliyor. Biz haksızlığa uğramış herkesin, her kadının yanında olduğumuzu hissettirmek istiyoruz. Tabii insanları güldürmeliyiz de. Aktüel konular haricindeki karikatürlerimizin, çizgi öykülerimizin komik olmasına ve kullandığımız dilin cinsiyetçi olmamasına dikkat ediyoruz.

SÖ :  Feminen çevrede “bayan” kelimesi tepki alır ve “Bayan değil, kadın” şeklinde düzeltmeler yapılır. Siz dergi olarak niçin “Bayan Yanı” ismini tercih ettiniz? Bunun mizahi bir amacı var mıdır?

İÖ :  Tabii ki, biz mizah dergisiyiz ve adımızı ironik olsun diye böyle koyduk, bayan yanı bilete atıfta bulunarak. Maalesef bu da her zaman anlaşılmıyor, sürekli “Ya sizin dergiyi çok seviyorum; ama neden bayan? “Bayan değil, kadın” diye mesajlar alıyoruz.

“MİZAH DERGİLERİ MUHALİF OLMAK ZORUNDA”

SÖ :  Karikatür dergilerine baktığımızda genelde muhalif bir duruşları olduğunu görürdük. Ama son zamanlarda Misvak gibi iktidara yakın dergiler de gördük. Siz Misvak’ı nasıl değerlendiriyorsunuz ve karikatür dergileri muhalif olmak zorunda mı?

İÖ :  Mizah dergileri muhalif olmak zorunda; çünkü mizahın kendisi muhaliftir.

SÖ :  14 Şubat ve 8 Mart tarihleri sizin için neler ifade ediyor?

İÖ :  14 Şubat pek bir anlam ifade etmiyor. 8 Mart ise Amerika’da bir tekstil fabrikasında başlayan grev sonucu, içeri kilitlenen ve çıkan yangından yaşamlarını kaybeden kadın işçileri anma günü. Bu yüzden çok anlamlı, çiçek verilip geçiştirilecek bir gün değil.