Röportaj Nasıl Yapılır? Teknikleri Nelerdir?

Gazetecilik esasında doğru soru sorma mesleğidir. Gazeteci işinin her aşamasında doğru soruları sormasını bilmeli, doğru cevapların peşine düşmelidir. Bu noktada iyi bir gazeteci aynı zamanda bir röportaj üstadı da olmalıdır.

Türkiye’de röportaja oldukça ilgi gösterildiği söylenebilir. Bu nedenle televizyonda, radyoda, gazetelerde, dergilerde, internet sitelerinde ve diğer pek çok mecrada röportajlara geniş yer verilmektedir.

Bu makalemizde röportajın ne olduğu, söyleşi ile arasında nasıl farklar üzerinde duracak; röportajın nasıl yapılması gerektiğine dair düşünce ve önerilerimizi paylaşacağız.

Röportaj nedir? Söyleşi nedir?

Röportaj ve söyleşi birbirinden farklıdır. Türkiye’de sıklıkla karıştırılan iki türün arasındaki temel fark, röprotajda gazetecinin kendi duygu ve düşüncelerini de okuyucuya aktarmasıdır. Oysa söyleşide bu yoktur.

Gazeteci, röportajda daha aktiftir. Röportaj yapılan yer, kişi ve konu hakkında duygu ve düşüncelerini paylaşır, dilediği bir sırlamada röportajı yaptığı kişinin görüşlerini de aktarır.

Söyleşide ise gazetecinin pasif olması, okuyucu ile söyleşi yapılan kişi arasından çekilmesi beklenir. Söyleşide gazetecinin duygu ve düşüncelerine yer verilmezken sadece soru ve cevaplara yer verilir. Bugün gazete, dergi ve pek çok kitapta “röportaj” diye sunulan aslında budur ve bunun doğru tanımlaması ise söyleşidir.

Röportaja nasıl hazırlanılır?

Röportaj yaparken üç aşama olduğu söylenebilir. Bunlar “röportaja hazırlık”, “röportaj” ve “röportaj sonrası” olarak sıralanabilir. Bir gazeteci röportaj yapmadan önce hazırlık yapmalıdır.

İlk aşama röportaj teklifi aşamasıdır. Röportaj yapılacak kişiye teklif sunulmalı, röportajın ne hakkında olduğu, nerede ve ne zaman yayınlanacağı açıklanmalıdır. Röportajın yazılı mı, sesli mi, görsel olarak mı yayınlanacağı konusunda bilgi verilmelidir. Uygun bir tarih belirlenip, sözleşilmelidir.

Gazeteci röportaj yapacağı kişi ve röportajın konusu hakkında ön çalışma yapmalı, bilgi sahibi olmalıdır. Örneğin bir yazar ile röportaj yapılacaksa, o yazarın ilgili kitapları ve daha önce basına verdiği demeçleri okunmalı, notlar alınmalıdır. Röportaj yapılacak kişi değil de röportaj yapılacak konu önemli ise bu sefer de o konu hakkında çalışılmalıdır.

Röportajda sorulacak sorular önceden taslak olarak belirlenmeli, gerekiyorsa not alınmalıdır. Bu süreçte sorular röportaj yapılacak kişiyle paylaşılmamalıdır.

Röportaj nasıl yapılır?

Röportaj, belirlenen uygun yer ve zamanda yapılır. Bu süreçte gazetecinin dikkat etmesi gereken konular vardır.

Röportajın bir ses veya görüntü kaydının olması hem gazeteci hem de röportaj yapılan kişinin yararına olacaktır. Daha sonra oluşabilecek anlaşmazlıklar, gazetecinin röportaj yapılan kişinin sözlerini çarpıtma ihtimali veya röportajı yapan kişinin söylediklerini inkar etmesi gibi sorunlar böylelikle çözülmüş olur. Bu nedenle gazetecinin röportaj yaptığı kişiye de bilgi verip kayıt alınması önemlidir.

Röportajda daha önce hazırlanan soru taslakları kullanılır. Ancak bunlarla sınırlı kalınmaz. Gazeteci röportaj sırasında verilen cevaplardan yeni sorular çıkartmalıdır. Soru noktasında dikkat edilmesi gereken birşey de tek soru sorulmasıdır. Röportajda tek bir soru sorup cevabını aldıktan sonra diğer bir soruyu sormanız gerekmektedir. Aksi halde röporotaj yapılan kişi sorunun birisine cevap verirken ikinci soruyu unutabilir veya yanlış hatırlayabilir.

Röportaj sırasında gazeteci karşısındaki kişiye saygısını korumalı ama maalesef Türkiye’de pek çok örneğini gördüğümüz gibi röportaj yaptığı kişiye “çok değerli”, “çok sayın” gibi övgü dolu sıfatlar kullanmamalıdır.

Ayrıca söyleşiden farklı olarak röportajda gazetecinin duygu ve düşünceleri de okurla paylaşılır demiştik. Bu nedenle gazeteci röportaj yaptığı kişi ve mekanı da gözlemlemeye dikkat etmelidir.

Röportaj sonrasında neler yapılır?

Röportaj sonrasında kayıt edilen ses veya görüntü metne çevrilir. Bu aşamada konuşma dilinin neden olduğu gereksiz sözcükler, tekrarlar söylemin esasını bozmamak kaydıyla silinir. Bu işlem sırasında gerekli görülürse röportaj yapılan kişiden onay da alınır.

Gazeteci kendi duygu ve düşüncelerini de katarak röportajı yayına hazırlar. Yayınlanacak metin sadece sorular ve cevaplardan ibaret olmaz. Hatta sorulara bile yer verilmeden, içerisinde röportaj yapılan kişinin cevapları olan bir metin bile yayınlanabilir.

MEDYA AKADEMİ